Đền Cờn_ ngôi đền linh thiêng nhất Nghệ An

Đền Cờn tọa tại làng Phương Cần thuộc xã Quỳnh Phương, huyện Quỳnh Lưu. Đền nằm sát cửa biển Lạch Cờn, giữa một hình thế non nước hữu tình. Đền có đền chính (đền trong) và đền phụ (ngoài cửa biển). Hiện nay đền ngoài đã bị hư hỏng do bom đạn và thời gian.





Đền Cờn là một trong bốn đền thiêng liêng nhất ở Nghệ An: “Nhất Cờn, nhì Quả, Bạch Mã, Chiêu Trưng”. Từ xưa thần phả đền Cờn đã ghi rõ: “Quốc gia Nam hải đại cần thánh nương tứ vị thượng đẳng lối linh tôn thần”. Đền có kiến trúc cổ: có nghinh môn, trung điện, hạ điện, hậu cung, toà ca vũ. Sau đền có hai đồi nhỏ nhô cao, giăng dài ra hai bên như cánh phượng. Tại hai đồi có hai giếng nước, có truyền thuyết ghi là mắt phượng. Bên kia dòng Mai Giang phía trước đền là núi Voi, núi Xước và sau lưng là biển.
Tương truyền, ngôi đền được xây dựng vào năm 1235 đời nhà Trần. Đền thờ đức Thánh Mẫu, tứ vị thánh Nương (Nữ thần bảo vệ và phù hộ cho dân làm ăn thịnh vượng và vượt qua hiểm nguy, đã nhiều lần giúp đỡ cho quân đội nhà Trần, nhà Lê vượt biển bình an. Năm 1312, ngôi đền được vua Trần Anh Tông cho xây dựng lại và ban sắc chỉ hàng năm tổ chức quốc tế. Dưới triều nhà Lê, rồi nhà Nguyễn, ngôi đền được nhiều lần trùng tu, sửa chữa và xây dựng mới nên kiểu dáng kiến trúc, cách bài trí đồ tế khí, chạm hoa văn rồng, phượng... mang phong cách văn hoá cuối Lê đầu Nguyễn, mặc dù đền được xây dựng từ thời nhà Trần. Năm 1966, đền Cờn bị bom Mỹ đánh phá, làm hư hỏng 3 cung thờ chính cùng nhiều đồ tế khí có giá trị. Hiện nay còn lại ninh môn và toà ca vũ. Trong đền còn lưu giữ nhiều pho tượng cũ, đồ tế khí có giá trị lịch sử văn hoá, tín ngưỡng. Đền Cờn đã được Bộ văn hoá - thông tin xếp hạng di tích lịch sử văn hoá quốc gia năm 1993.
Đền Cờn với những mẩu chuyện huyền thoại linh thiêng được lưu truyền trong nhân dân và lễ hội mang đậm bản sắc văn hoá Việt Nam, đang ngày càng thu hút du khách thập phương về đây tham quan, nghiên cứu và sinh hoạt tín ngưỡng.